Kategoria: Aktualności

Downcyclikg i upcycling to odmiany recyklingu. Nasze babcie i dziadkowie znali te idee – naprawiali przedmioty zamiast je wyrzucać. Później przyszła moda na „kupowanie nowego”, a stare lądowało w śmietniku, żeby ostatecznie zalegać na wysypisku, niejednokrotnie negatywnie wpływając na środowisko.

Downcycling i upcycling wymagają od nas kreatywnego podejścia i spojrzenia z innej perspektywy na rzeczy, które już posiadamy. Nie zawsze jest to łatwe, zwłaszcza, jeśli dany przedmiot nie spełnia już funkcji, do której został wyprodukowany.

Downcycling obejmuje działania, które wiążą się z przetworzeniem odpadu – materiału, przedmiotu na inny, o mniejszej wartości. Jakość otrzymanego produktu jest niska, często niższa niż pierwotna jakość wykorzystanego odpadu. Prawie każdy rodzaj recyklingu przemysłowego można uznać za downcycling, niewiele jest bowiem rzeczy, które można przetwarzać w nieskończoność i bez strat na wartości. Papier można powtórnie przerobić siedem razy, plastik tylko raz.
Przykładem downcyclingu może być wykorzystanie foliowej reklamówki jako worek na śmieci czy wykorzystanie złomu stalowego w budownictwie.

Upcycling to działania, dzięki którym przetworzone odpady zyskują na wartości. Niekiedy nawet stają się dla nas cenniejsze niż były pierwotnie, są stylowe, unikatowe i niepowtarzalne. Upcycling często stosowany jest przez artystów, projektantów, architektów.
Przykładem upcyclingu może być stworzenie ze starych opon kwietnika do ogródka, wykorzystanie europalet do wykonania mebli lub przerobienie zużytych butelek PET na ubranie z polaru.

Upcycling staje się coraz bardziej popularny. Przerabiane są stare tkaniny, plastikowe i szklane opakowania, skrzynki na owoce, kartony, powstają piękne ozdoby do wnętrz oraz na zewnątrz, flakony, kwietniki, półki, półeczki, stoliki, siedziska, huśtawki, torebki…..

Dzięki upcyclingowi i downcyclingowi mamy ogromny wpływ na ochronę naszego środowiska. Nasze możliwości i dostępność materiałów są właściwie nieograniczone, ogranicza nas tylko nasza wyobraźnia!

Choć dla wielu osób segregacja odpadów wydaje się być trudna i uciążliwa, w rzeczywistości wcale do takich nie należy, a korzyści wynikające z takiego działania mają olbrzymi wpływ nie tylko na środowisko i nasze zdrowie, ale także na budżet domowy. Stawka za odbiór odpadów segregowanych, od osoby, może być nawet 4 razy niższa niż za odbiór odpadów niesegregowanych. W przypadku statystycznej 4-osobowej rodziny, która prowadzi segregację, oznacza to kilkaset złotych oszczędności w ciągu roku.
Rozdzielając odpady już na poziomie gospodarstwa domowego ograniczamy tony śmieci, które zanieczyszczają środowisko, a co za tym idzie – mamy wpływ na zmniejszenie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt. Segregacja pozwala pozyskać surowce wtórne, dzięki czemu zmniejsza się zużycie zasobów naturalnych.

Od tego, w jaki sposób rozdzielimy odpady, zależy, ile z nich zostanie poddanych recyklingowi i otrzyma „drugie życie”.
Szkło opakowaniowe jest materiałem, który może być przetwarzany w nieskończoność, dzięki czemu oszczędzamy surowiec naturalny – piasek kwarcowy.
Odzyskiwany z makulatury papier pozwala zachować drzewa. Aby wyprodukować 1 tonę papieru trzeba ściąć aż 17 drzew.
Recykling metali zmniejsza zapotrzebowanie na ich wydobycie. Odzyskany złom metalowy przetwarzany jest na wiele sposobów: z aluminium powstają przewody elektryczne, kadłuby samolotów, puszki na napoje itp., miedzi używa się w sprzętach elektrycznych i elektronicznych, stal jest wykorzystywana do m.in. produkcji rur i części pralek.
Odebrane z naszych gospodarstw domowych śmieci biodegradowalne trafiają zazwyczaj do biogazowni lub kompostowni, gdzie zostają przetworzone na energię lub żyzny kompost.
Recykling tworzyw sztucznych pozwala chronić gleby i wody gruntowe przed uwalniającymi się setki, a nawet tysiące lat silnie trującymi substancjami, które wydostają się z porzuconych odpadów w procesie ich rozkładu.
Recykling plastiku wiąże się z mniejszym zapotrzebowaniem na paliwa kopalne, głównie ropę naftową, której wydobycie nie jest obojętne dla środowiska. Odzyskiwanie tego surowca ma ogromny potencjał energetyczny.

Segregacja odpadów i ich odzysk oznaczają ogromne oszczędności energii: mniej jej zużywamy do wydobycia surowców, część spalonych odpadów zamienia się na energię cieplną i elektryczną – ogrzewa i oświetla się nią miasta, wykorzystuje do funkcjonowania sprzętu i infrastruktury, a także, coraz częściej użytkuje w transporcie, gdzie napędza ekologiczne pojazdy elektryczne.

Człowiek ma istotny wpływ na otaczające go środowisko, jest za nie odpowiedzialny, dlatego warto zwiększać świadomość ekologiczną swoją i innych oraz być mądrze odpowiedzialnym za otaczający nas świat. W końcu codziennie w nim przebywamy.

Pamiętajmy, odpad nie jest śmieciem – może być cennym surowcem. Segregujmy świadomie!

Porosty są organizmami spotykanymi na całej kuli ziemskiej. Zamieszkują różne środowiska i radzą sobie w najtrudniejszych warunkach (bez dostępu do wody, w wysokich lub niskich temperaturach, z silnym nasłonecznieniem ekspozycją na wysokie promieniowanie UV, a także w warunkach wysokiego zasolenia wodą morską). Porosty są bioindykatorami, co oznacza, że poprzez zmianę swojego wyglądu potrafią dać znać o jakości powietrza w środowisku, w którym rosną. Są wrażliwe na nadmiar lub brak określonej substancji i pokazują to zmieniając swój wygląd zewnętrzny, głównie zaś dotyczy to tych, rosnących na korze drzew.

Porosty przygotowują podłoże dla roślin o wyższych wymaganiach bytowych, są pokarmem dla bezkręgowców i niektórych gatunków kręgowców, np. reniferów, ptaki budują z nich gniazda. Człowiek z kolei wykorzystuje je jako pokarm, środek do farbowania tkanin czy środek utrwalający zapachy w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym. Niektóre gatunki porostów wykazują działanie lecznicze.

Porosty są organizmami określanymi mianem grzybów zlichenizowanych. Żyją w symbiozie, która istnieje pomiędzy grzybami i glonami: grzyby dostarczają glonom schronienia, wody i soli mineralnych, a glony grzybom składników odżywczych. Porosty nie mają korzeni, a wszystkie potrzebne składniki pobierają z powietrza, dlatego tak bardzo są wrażliwe na jego zanieczyszczenia.
Obserwując porosty, jesteśmy w stanie stwierdzić czy powietrze na danym obszarze jest zanieczyszczone dwutlenkiem siarki i związkami azotu, czy też nie. Wysokie stężenie zwłaszcza dwutlenku siarki, powoduje zanik zielonego barwnika – chlorofilu i sprawia, że porosty zamierają. Kształt i wielkość porostów zależą od ilości zanieczyszczeń zawartych w powietrzu. W miejscach, gdzie zanieczyszczenia są bardzo duże występuje tzw. pustynia porostowa – porostów tam nie ma.

O dużym zanieczyszczeniu powietrza mówi nam występowanie porostów skorupiastych. Porosty o ciele listkowatym, przylegające do pnia, rosną w rejonach, gdzie powietrze jest nieco bardziej czyste. Rośliny są także większe, bardziej rozgałęzione i „puszyste” (porosty krzaczkowate). Na obszarach z czystym powietrzem ciało porostów (plecha) ma często postać długich sztywnych nitek lub frędzelków. Porosty niezależnie od kształtu mogą mieć bardzo różne kolory – zielone, szare, żółte, pomarańczowe, czerwone, różowe, brązowe i czarne.

W Polsce stosuje się siedmiostopniową skalę porostową, w oparciu o którą ocenia się jakość powietrza. Stopień I oznacza powietrze bardzo zanieczyszczone, a stopień VII bardzo czyste.

Niektóre ciekawe obiekty są zbyt małe lub znajdują się za daleko, czasem podejście do nich może być nie do końca bezpieczne – wszystko to wyklucza lub mocno ogranicza możliwość zbadania, obejrzenia, poznania dokładniej ich właściwości, cech, zwyczajów. Na szczęście w takich sytuacjach z pomocą przychodzą badaczom różnego rodzaju przyrządy.

Lupa – należy do grupy przyrządów optycznych. Jest na tyle prosta w użyciu, iż mogą jej używać również najmłodsi badacze. Pozwala dokładniej przyjrzeć się drobnym szczegółom, niewielkich rozmiarów zwierzętom, budowie roślin bądź minerałów. Lupa umożliwia uzyskanie powiększonych (od kilku do nawet 20 razy) obrazów niewielkich obiektów.

Lornetka lub luneta – to kolejne przyrządy optyczne. Umożliwiają przyjrzenie się obiektom oddalonym, na przykład ptakom, zwierzętom w ich naturalnych siedliskach, roślinom itd. Lornetki przydają się do prowadzenia obserwacji obiektów w ruchu. Lunety sprawdzają się, gdy chcemy przyglądać się czemuś przez dłuższy czas, bez konieczności zmieniania położenia, miejsca, czyli podczas obserwacji statycznych, zwłaszcza jeśli możemy zainstalować je na statywie. Istnieją lunety wyposażone w zmienną ogniskową (tzw. zoom) i wygodne pokrętła do ustawiania ostrości, lub takie, które mają możliwość podłączenia do aparatu fotograficznego (digiscoping), co daje niesamowite możliwości dokumentowania swoich obserwacji.

Mikroskop – to bardzo ciekawy przyrząd optyczny, dzięki któremu możemy dojrzeć obiekty czy szczegóły niewidoczne gołym okiem, przez to, że uzyskujemy silnie powiększony obraz niewielkich przedmiotów. Wykorzystanie mikroskopu przyczyniło się do ogromnego postępu w biologii, naukowcy mogli bowiem prowadzić badania nad zjawiskami i procesami, zachodzącymi we wnętrzu żywych organizmów.
Najpopularniejsze są obecnie mikroskopy optyczne, które potrafią powiększyć obiekt nawet ponad 2.000 razy. Obrazy mogą być obserwowane bezpośrednio okiem (mikroskop optyczny zwykły), fotografowane (mikrofotografia), pokazywane na bieżąco na ekranie (mikroskop optyczny projekcyjny) lub przetwarzane (mikroskop optyczny telewizyjny).
Najlepsze mikroskopy optyczne pozwalają dostrzegać szczegóły przedmiotu o rozmiarach kilkuset nanometrów. Przy pomocy mikroskopu obserwacje prowadzić można w różnych zakresach promieniowania: widzialnym, podczerwonym, nadfioletowym oraz przy zastosowaniu różnych metod: w świetle przechodzącym przez obiekt lub odbitym od obiektu.
Istnieją również mikroskopy nieoptyczne, czyli takie, które pozwalają uzyskiwać powiększone obrazy małych przedmiotów, nie wykorzystując w tym celu fal świetlnych.

Aparat fotograficzny, kamera filmowa – to narzędzia, dzięki którym w wyjątkowy sposób można uwiecznić swoje obserwacje. Obecnie dostępne aparaty cyfrowe pozwalają sfotografować nie tylko większe obszary, ale również drobne, pojedyncze elementy. Dają także duże możliwości jeśli chodzi o ilość gromadzonego materiału – wystarczy karta pamięci o większej pojemności. Zdjęcia i filmy mogą być udostępniane na bieżąco, a nowoczesna technologia pozwala także na śledzenie obiektu w czasie rzeczywistym przez szerokie grono odbiorców w różnych miejscach (relacja na żywo w Internecie). Nagrany kamerą cyfrową czy sfotografowany cyfrowym aparatem materiał można edytować i przekształcać do różnych formatów za pomocą komputera z odpowiednim oprogramowaniem.

Noktowizor – jest urządzeniem, które umożliwia widzenie w półmroku. Dzięki niemu można prowadzić obserwacje w nocy lub przy bardzo niewielkim natężeniu światła, bez używania dodatkowych jego źródeł, np. w jaskiniach czy na otwartej przestrzeni po zmroku. Pozwala śledzić na przykład nocne życie zwierząt w pomieszczeniu czy w terenie i dostarcza często fantastycznych materiałów, których nie udałoby się zdobyć w inny sposób.

Teleskop – to urządzenie służące do obserwacji odległych obiektów. Może być wykorzystywany do amatorskiej obserwacji krajobrazu, jak również do obserwacji astronomicznej obiektów, które znajdują się w dużej odległości od Ziemi. Teleskopy są także umieszczane w przestrzeni kosmicznej (np. teleskop Hubble’a), gdzie wykonują zdjęcia, a następnie przesyłają je do baz agencji kosmicznych. Teleskop przyda się każdemu badaczowi, któremu nie wystarczają już oczy czy lornetka do badania nieba. Umożliwia on obserwowanie i fotografowanie nawet słabo widocznych lub bardzo oddalonych obiektów, ponieważ znacznie zwiększa rozdzielczość otrzymanego obrazu w stosunku do tego, jaki widzialny jest gołym okiem. Pozwala to na rozróżnianie poszczególnych elementów ciał niebieskich, które bez użycia tego urządzenia stają się rozproszone i niewyraźne.

Heliograf – to instrument, który mierzy liczbę godzin i minut nasłonecznienia w ciągu dnia (dzienne godziny słońca) np. w danej miejscowości. Mechanizm jego działania jest bardzo prosty: przez szklaną kulę, zawsze zwróconą na południe, przechodzą promienie słoneczne, a koncentrująca się wiązka światła pali tekturę lub wyskalowany papier, znajdujący się na dole, za kulą. Ścieżka lub ślad spalonego papieru oznacza godziny nasłonecznienia.

Termometr – urządzenie, które pozwala robić pomiary temperatury. Wynik podawany jest w stopniach Celsjusza (°C), Fahrenheita (°F) lub Kelvina (K). Wyróżnia się kilkanaście rodzajów termometrów: cieczowy (rtęciowy, alkoholowy), bimetaliczny, gazowy, parowy, radiacyjny, elektryczny czy magnetyczny.

Barometr – instrument pozwalający mierzyć ciśnienie atmosferyczne. Wynik podaje w hektopaskalach (hPa). Zmiany ciśnienia atmosferycznego rejestrowane przez barometry są najczęściej wykorzystywane w meteorologii do prognozowania pogody. Wyróżnia się barometry wodne, rtęciowe, olejowe pompy próżniowej, aneroidowe, systemów mikroelektromechanicznych, barografy, barometr Goethego, a także barometry smartfonów. Barometru można użyć do prognozowania zmian pogody, śledząc odczyty w ciągu dnia przez kilku dni. Gdy ciśnienie utrzymuje się na stałym poziomie, zmiany pogody są mało prawdopodobne. Jeśli ciśnienie nagle spadnie – można spodziewać się burzy lub opadów, a gdy wzrośnie i stanie się stabilne – prawdopodobnie oznaczać będzie ładną pogodę.

Higrometr – urządzenie do oznaczania poziomu wilgotności, pokazuje procentową zawartość pary wodnej w powietrzu. Najbardziej znane higrometry to: włosowy, kondensacyjny, elektrolityczny oraz psychrometr.

Pluwiometr (deszczomierz) – urządzenie do pomiaru opadów atmosferycznych. Dostarcza cennych informacji, pozwalających poznać zarówno meteorologię, jak i klimatologię danego miejsca. Wyniki podaje w milimetrach.

Anemometr (wiatromierz) – urządzenie służące do pomiaru prędkości przepływu wiatru, gazów i powietrza. Wynik podaje w metrach na sekundę (m/s) lub kilometrach na godzinę (km/h).

Dla młodszych badaczy lub osób, które nie potrzebują posiadać wielu odrębnych przyrządów, dostępne są na rynku różnego rodzaju pojemniczki z wbudowaną lupą, miarką, które ułatwiają obserwację obiektu. Spotkać można również przyrządy typu kompaktowego, które łączą wiele narzędzi w jedną logiczną całość (posiadają kilka scalonych urządzeń: kompas, lupy, lornetkę, powiększarkę stereoskopową, gwizdek, heliograf, a także dodatkowe elementy: uniwersalny model zegara słonecznego, kwadrant, latarkę i alfabet Morse’a.

Otaczający nas świat jest niesamowicie ciekawy – warto poznać go bliżej.

Parki narodowe

Park narodowy jest najwyższą formą ochrony przyrody. Wszystkie elementy na jego obszarze podlegają ochronie, zarówno przyroda ożywiona, jak i nieożywiona, jednak ochrona ta jest zróżnicowana w zależności od strefy. Rozróżnia się trzy strefy ochrony: ścisłą, częściową i krajobrazową. W strefie ochrony ścisłej zakazana jest jakakolwiek działalność człowieka. Taką ochroną objęte jest w naszym kraju 21 % ogółu powierzchni parków. W strefie ochrony częściowej, którą objęte jest 60 % ogółu powierzchni, dopuszczalne są niektóre świadome działania, wiążące się z pielęgnacją zasobów, pozwalającą przywrócić je do stanu naturalnego. Krajobrazowa strefa ochrony dopuszcza ograniczone prowadzenie gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, a także ruch turystyczny. Każdy park narodowy otoczony jest otuliną, obszarem, który dodatkowo ma chronić go przed działaniami człowieka.
Park narodowy obejmuje teren o powierzchni minimum 1.000 ha, na której występują szczególne wartości przyrodnicze, naukowe, społeczne, kulturowe i edukacyjne. Parki tworzy się po to, aby utrzymać różnorodność biologiczną, zapewnić bezpieczeństwo poszczególnym gatunkom flory i fauny, nierzadko zagrożonym, zabezpieczyć całą przyrodę oraz walory krajobrazowe, ale również po to, aby przywrócić właściwy stan przyrody lub odtworzyć zniekształcone siedliska przyrodnicze. Tworzenie parków narodowych ma służyć działalności naukowej i badawczej, edukacji oraz turystyce poznawczej. Zwiedzanie parków narodowych odbywa się wyłącznie w wyznaczonych obszarach i na określonych warunkach.

Na terenie Polski występują 23 parki narodowe: Babiogórski PN, Pieniński PN, Tatrzański PN, Ojcowski PN, Wielkopolski PN, Kampinoski PN, Karkonoski PN, Woliński PN, Bieszczadzki PN, Roztoczański PN, Gorczański PN, Wigierski PN, Drawieński PN, Poleski PN, Biebrzański PN, PN Gór Stołowych, Magurski PN, PN „Bory Tucholskie”, Narwiański PN, Białowieski PN, PN „Ujście Warty”, Słowiński PN oraz Świętokrzyski PN.
Najstarszym parkiem narodowym w Polsce jest Pieniński Park Narodowy, największym – Biebrzański Park Narodowy, najmniejszym – Ojcowski Park Narodowy. Województwo małopolskie posiada najwięcej, bo aż 5 parków narodowych na swoim terenie.

Rezerwaty przyrody

Rezerwaty przyrody, podobnie, jak parki narodowe, zajmują się ochroną przyrody w najszerszym i najpełniejszym zakresie. Rezerwaty obejmują swoim obszarem tereny zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, siedliska roślin, zwierząt i grzybów, oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Rezerwat w całości lub w części może podlegać ochronie ścisłej, częściowej lub krajobrazowej, podobnie jak parki narodowe.
W rezerwatach przyrody zabronione jest m.in. niszczenie i uszkadzanie roślin, zbieranie grzybów i runa leśnego, chwytanie i zabijanie dzikich zwierząt, umyślne płoszenie ich, niszczenie schronień zamieszkującej rezerwat zwierzyny, zakłócanie ciszy, pozyskiwanie skał, skamieniałości, minerałów i bursztynów. Zabroniona jest także wspinaczka, eksploracja jaskiń i zbiorników wodnych, biwakowanie, palenie ognisk i wyrobów tytoniowych, chyba, iż zostały do tego specjalnie wyznaczone miejsca. W rezerwatach przyrody, poza wyznaczonymi szlakami i trasami, o ile takie występują, obowiązuje zakaz ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem. Niekiedy jednak zdarza się, że do danego rezerwatu nie ma wstępu w ogóle.
Rezerwaty przyrody, obok parków narodowych, nakładają największe ograniczenia w sferze prowadzenia na ich terenie oraz na terenie ich otuliny działalności gospodarczej.
Obecnie na terenie Polski istnieje 1501 rezerwatów przyrody, które łącznie zajmują ok. 169.000 ha. Należą do nich rezerwaty krajobrazowe, przyrody nieożywionej, faunistyczne, florystyczne, leśne, torfowiskowe, wodne, stepowe i słonoroślowe.
Najstarszy polski rezerwat przyrody to „Cisy Staropolskie” położony w Borach Tucholskich.

Park krajobrazowy

Park krajobrazowy tworzony jest na obszarze o szczególnych walorach przyrodniczych, historycznych, kulturowych (z zabytkami architektury ludowej, tradycyjną zabudową i sposobem użytkowania ziemi) oraz krajobrazowych, obszarze zbliżonym do naturalnego, np. fragmenty wybrzeża morskiego, dorzecza, pojezierza, podmokłe siedliska (torfowiska, mokradła, wilgotne łąki), lasy, wyżyny, pogórza, masywy górskie. Tworzony jest w celu zachowania oraz popularyzacja istniejących wartości. Parki krajobrazowe chronią wiele cennych ekosystemów. Na ich obszarze mogą znajdować się rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, ostoje oraz stanowiska zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt. Parki krajobrazowe mogą pełnić rolę otuliny dla parków narodowych, jak również wchodzić w skład rezerwatów biosfery, czyli chronionych obszarów, zawierających cenne zasoby przyrodnicze.
Grunty rolne i leśne, znajdujące się na terenie parku krajobrazowego wykorzystywane są gospodarczo, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Dopuszcza się uprawianie różnych form turystyki: poznawczą (przyrodnicza i kulturowa) i aktywną (piesza, rowerowa, konna, narciarska, kajakowa). Obszary te posiadają bogatą infrastrukturę turystyczną: oznakowane szlaki, ścieżki przyrodnicze, tablice informacyjne, punkty widokowe oraz bazę noclegową.
Na terenie parku krajobrazowego zabrania się niszczenia środowiska naturalnego, zabijania zwierząt czy dewastowania ich siedlisk, wycinania drzew, pozyskiwania skał, skamieniałości i minerałów, dokonywania zmian w rzeźbie terenu czy niszczenia zbiorników wodnych i obszarów podmokłych.
W Polsce jest 125 parków krajobrazowych, które zajmują w sumie ponad 26.000 km2 powierzchni. Najstarszy jest Suwalski Park Krajobrazowy, największy – Park Krajobrazowy Dolina Baryczy, najmniejszy – Miedzichowski Park Krajobrazowy. Najwięcej, bo aż 17 parków krajobrazowych znajduje się w województwie lubelskim.

Pomnik przyrody

Pomnikiem przyrody jest chroniony obszar lub obiekt zarówno żywej, jak i nieożywionej przyrody, który powinien być zachowany z uwagi na swoją szczególną wartość naukową, krajobrazową, kulturową, czy historyczno-pamiątkową. To, co sprawia, że dany obszar lub obiekt został uznany za pomnik przyrody, zależy od jego charakteru: jakościowego (wyjątkowość w porównaniu z innymi obiektami lub obszarami) czy ilościowego (np. wielkość pierśnicy charakterystyczna dla danego gatunku drzewa, obwód pnia, szerokość korony, wiek, pokrój itp.). W przypadku natury nieożywionej, obiektem przyrody może być wodospad, skał, jaskinia, źródło lub wywierzysko, głaz narzutowy, jar, wąwóz, itp.
W 2015 roku w Polsce było ponad 36.500 pomników przyrody. Do najbardziej znanych należą:

• dąb „Bartek” k. Zagnańska – ok. 700 letni dąb szypułkowy o wysokości 28,5 m i obwodzie pnia 9,85 m;
• dąb Bażyńskiego w Kadynach – ok. 720-letni dąb szypułkowy o wysokości 21 m i obwodzie pnia 10,03 m;
• „Cis Henrykowski” w Henrykowie Lubańskim – ok. 1250-letni cis pospolity (najstarsze drzewo w Polsce) o wysokości 10,5 m i obwodzie pnia 4,25 m;
• „Dęby Rogalińskie” nad Wartą,
• „Cisy Raciborskiego” w Harbutowicach,
• aleja lipowa w Rzucewie;
• aleja lipowa w Dęblinie;
• aleja platanowa w Legnicy;
• jaskinia Wierzchowska Górna k. Krakowa;
• „Organy Wielisławskie” zbudowane z porfiru k. Złotoryi;
• Diabli Kamień – grupa skał z piaskowca magurskiego w miejscowości Folusz na skraju Magurskiego Parku Narodowego;
• skałka „Konfederatka” w Woli Komborskiej k. Krosna;
• głaz narzutowy k. Starych Juch na Suwalszczyźnie (obiekt kultu Jaćwingów);
• głaz narzutowy w Tychowie;
• formacje skalne, np. grzyb skalny k. Zegartowic.

Zanim postanowimy odwiedzić dany obszar, sprawdźmy, czy jest on udostępniony dla ludzi i na jakich zasadach można z niego korzystać. Wiele informacji na temat poszczególnych form ochrony przyrody znajdziemy w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody:
http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/

Las jest żywym organizmem, powinniśmy go uszanować, docenić jego naturalne piękno oraz wszystko to, co w nim żyje, nie niszczyć go i nie pozwalać na niszczenie innym.
Przebywając w lesie należy zastosować się do kilku prostych zasad. Czego zabrania się w lesie?

• zanieczyszczania gleby i wód,
• zaśmiecania,
• rozkopywania gruntu,
• niszczenia grzybów oraz grzybni,
• niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin,
• niszczenia urządzeń i obiektów gospodarczych, turystycznych i technicznych oraz znaków i tablic,
• zbierania płodów runa leśnego w oznakowanych miejscach zabronionych,
• rozgarniania i zbieranie ściółki,
• wypasu zwierząt gospodarskich,
• biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego,
• wybierania jaj i piskląt, niszczenia lęgowisk i gniazd ptasich, a także niszczenia lęgowisk, nor i mrowisk,
• płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt,
• puszczania psów luzem,
• hałasowania oraz używania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem przypadków wymagających wszczęcia alarmu,
• rozniecania ognia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu przez właściciela lasu lub nadleśniczego,
• korzystania z otwartego płomienia,
• wypalania wierzchniej warstwy gleby i pozostałości roślinnych.

Pamiętajmy, że ogień jest największym wrogiem lasu. Należy uważać, aby przez przypadek go nie zaprószyć, szczególnie w okresie letnich upałów, gdy ściółka jest sucha i nawet najmniejsze zarzewie może przerodzić się w ogromny i bardzo trudny do ugaszenia pożar. W takich tragediach ginie wszystko, co żyje w lesie: rośliny i zwierzęta, a nierzadko także niosący pomoc ludzie.

Las nie jest śmietnikiem, a pozostawianie w nim odpadów to przejaw największego braku kultury i braku szacunku dla przyrody. Pozostawione śmieci, pomijając już fakt, że nie wyglądają estetycznie – rozkładają się przez długie lata, niszcząc tym samym ekosystem.

Leśne zwierzęta potrafią o siebie zadbać, dlatego nie dokarmiamy ich, gdyż bardziej możemy im zaszkodzić, niż pomóc.

Będąc na wycieczce w lesie starajmy się zachować spokój i nie hałasować. Pamiętajmy, las to również czyjś dom. Uszanujmy jego mieszkańców. Nie straszmy ich i nie narażajmy na stres.

Samochody pozostawiajmy pod lasem, w miejscach, które są do tego wyznaczone. Nie zatruwajmy okolicy spalinami i nie płoszmy zwierząt.

Idąc na spacer z psem, miejmy go zawsze na smyczy, nie narażajmy zwierząt leśnych i własnego pupila na stres, utratę zdrowia a nawet życia (według przepisów, każdy pies biegający luzem po lesie jest uznawany za psa polującego, mogącego zagrozić dzikiej zwierzynie, w związku z tym każdy myśliwy ma go prawo bezkarnie zastrzelić).

Spotykając dzikie zwierzę, zostawmy je w spokoju, jeśli jest ranne – wezwijmy odpowiednie służby leśne. Nie niszczmy także domów zwierząt: jam, mrowisk, gniazd itp.

Nie niszczmy roślin – to też żywe organizmy.

Stosujmy się do zakazów: widząc tabliczkę z napisem: „Teren prywatny, wstęp wzbroniony” – po prostu na teren nie wchodźmy. Podobnie, gdy widzimy informację: „Miejsce ostoi zwierzyny” – zostawmy zwierzętom ich bezpieczny zakątek. Informacja „Uwaga, ścinka drzew” – już sama przez się informuje, że miejsce jest niebezpieczne i należy je ominąć.

Wybierając się na grzyby, poziomki, jagody, borówki czy inne dary lasu – nauczmy się najpierw, jak je prawidłowo zbierać, aby nie niszczyć ściółki czy rośliny. Nigdy nie wyrywajmy krzaków, nie obłamujmy gałęzi. Zbierając grzyby nie ścinajmy ich nożem, gdyż pozostawiona w ziemi część będzie gniła, uszkadzając w ten sposób całą grzybnie. Każdego grzyba należy delikatnie wykręcić, przykrywając to miejsce mchem lub ziemią.

Najsurowsze zasady zachowania spotyka się w parkach narodowych oraz rezerwatach przyrody. Znajdują się w nich miejsca, w których spotkać można wyjątkowe rośliny i zwierzęta, objęte ochroną i opieką. Każdy park narodowy posiada straż, która przestrzega przepisów oraz bezpieczeństwa nie tylko zwiedzających, ale także roślin i zwierząt.

Chiński filozof i pisarz, Czuang-Cy powiedział:

„Kto zna działanie przyrody, ten żyje z nią w zgodzie.”

Drzewa są główną warstwą lasu. Ograniczają parowanie, powodują zacienienie najniższych partii lasu, powiększają także wilgotność powietrza. Dzięki temu, jak zbudowany jest las, notuje się w nim mniejsze różnice temperatur za dnia i w nocy.
Lasy nie są jednolite. Spotyka się lasy mieszane, liściaste lub iglaste, a także osly, grądy, łęgi itp. Warstwy w tych lasach nie są takie same, często znacznie się od siebie różnią roślinnością oraz zamieszkującą je zwierzyną. Niemniej jednak rośliny tworzą zawsze 4 piętra: od najniższego to ściółka, runo, podszyt i korony drzew.

Ściółka – tworzona jest przez opadłe liście, igliwie, korę, szyszki, żołędzie, kasztany, obumarłe rośliny i pnie powalonych drzew. Dociera tutaj niewiele światła słonecznego. Glebę pokrywa warstwa mszysta, z zasiedlającymi ją mchami, porostami i grzybami. W tej warstwie (w glebie, ściółce oraz próchnicy) bytuje wiele organizmów: bakterie, grzyby, kiełkujące siewki roślin, dżdżownice, różnego rodzaju stawonogi, w tym pajęczaki, roztocze i owady ze swoimi larwami i jajami, ryjówki, krety, nornice i myszy. Również w tej warstwie lisy i borsuki kopią sobie norki. Bakterie i grzyby należą do destruentów, czyli organizmów, które rozkładają resztki: opadłe liście, martwe drzewa, odchody i padlinę do postaci prostych związków chemicznych, uwalniających się następnie do gleby i biorących udział w biologicznym obiegu materii. Każdy z tych maleńkich organizmów wpływa na polepszenie jakości gleby oraz utrzymanie jej prawidłowej struktury, gdyż dostarczają do korzeni roślin więcej tlenu, ryjąc swoje podziemne korytarze. Rolę sanitariuszy leśnych pełnią między innymi mrówki, które są wszystkożerne, rozkładają więc niezjedzone resztki padliny i odchody zwierząt. W spróchniałych pniach drzew i w ściółce można wypatrzyć wija drewniaka oraz prosionki. Przy zbiornikach wodnych swoje domostwa mają ślimaki, płazy (żaby, ropuchy, rzekotki, traszki, salamandry) i gady (węże, jaszczurki).
Najniższa warstwa lasu dostarcza pożywienia dla wielu ssaków i ptaków, które gustują w opadłych liściach, igłach iglaków, szyszkach, żołędziach, kasztanach oraz innych nasionach i owocach roślin leśnych.

Runo – tworzą je małe rośliny, sięgające do wysokości ok. 1 m: krzewinki, rośliny zielne, byliny, siewki drzew, grzyby, mchy i porosty. Dociera tu znacznie więcej światła słonecznego, niż do najniższej warstwy, dlatego roślinność bujnie się rozwija. Część z tych roślin (borówka brusznica, borówka czarna, konwalia, poziomka, przylaszczka, czy zawilec) zimuje pod ziemią. Dzięki roślinom runa można poznać, z jakim siedliskiem ma się do czynienia oraz ocenić czy gleba jest żyzna, czy uboga. Warstwy lasu oraz zamieszkujące je organizmy różnią się od siebie, w zależności od typu lasu. Na przykład w gęstych lasach szpilkowych prawie nie spotyka się roślin zielnych, jest natomiast dużo ściółki powstałej z igliwia, miejscami rosną mchy i porosty. Również w starych, ciemnych borach dno lasu jest niemal martwe. Runo leśne jest domem oraz strefą bytowania dla wielu zwierząt: jeży, lisów, borsuków, jenotów, wilków itp., a także miejscem żerowania dla gryzoni (np. nornic i myszy). Niektóre ptaki, np. żuraw, bekas kszyk, skowronek, świergotek, rudzik – gniazdują i bytują właśnie w tej strefie.

Podszyt – tworzą go krzewy i młode drzewka, sięgające 1 – 3 m wysokości, niższe niż korony drzew, np. jałowce, cisy, kalina, dziki bez, trzmielina, leszczyna, malina, jeżyna. Do podszytu zalicza się również młodniki leśne, czyli lasy nasadzane przez człowieka, które pozostają w jednej klasie wiekowej – np. młodnik sosnowy, młode świerki, młode drzewka różnych gatunków liściastych (brzozy, olchy, topole, osiki). Rozmieszczenie roślinności zależy głównie od gleby, wilgoci i nasłonecznienia, a jej rodzaj także od typu lasu. Podszyt, dzięki gęstemu ukorzenieniu, chroni glebę przed erozją, obniża parowanie wody i blokuje wnikanie wiatru do wnętrza lasu. W obrębie tego piętra lasu spotkamy bardzo różnorodny świat pajęczaków i owadów (np. kornik drukarz, chrząszcze, motyle), które są pożywieniem licznie występujących w tej warstwie ptaków, np. dzierzby, kosa, dzięcioła, kukułki, drozda, wilgi, słowika czy szpaka. Ptaki znajdą tutaj również nasiona i owoce m. in. czerwone jagody jarzębiny, a zimą szyszki sosen, świerków i jodeł. Jest to bezpieczne miejsce na uwicie gniazda i odchowanie młodych. W podszycie żyją duże ssaki, np. wszystkożerne dziki, sarny, wilki, niedźwiedzie, rysie, żubry, jelenie itp. Niekiedy w bardziej wilgotnych partiach drzew zaobserwować można płazy – rzekotki drzewne, świetnych wspinaczy, którzy za owadami potrafią wdrapać się na wysokość nawet 1 m. Jesienią na większości z rosnących w podszycie krzewów pojawiają się barwne owoce, a na drzewach orzechy i nasiona. Są pożywieniem dla wielu ptaków leśnych i ssaków, podobnie jak kora, liście i pąki drzew i krzewów.

Korony dorosłych drzew różnych gatunków – liściastych i iglastych: świerki, sosny, graby, buki, dęby, jesiony, klony, lipy, olchy, brzozy, topole i inne, a także nieco niższy od nich podrost, najwyższe partie pni drzew, konary, gałęzie, liście i owoce drzew, tworzą ostatnie piętro lasu. Właśnie ta najwyższa warstwa jest idealnym miejscem na zakładanie gniazd, dlatego spotkamy tu wiele gatunków ptaków: sikorki, kowaliki, gile, jemiołuszki, szpaki, kosy, wilgi, dzięcioły, sowy (puchacze, puszczyki), orliki, niekiedy nawet bociana czarnego. Korony drzew są także domem dla wiewiórek, popielic, żołędnic czy kun leśnych oraz owadów.
To piętro jest najbardziej narażone na zmienne warunki atmosferyczne, duże promieniowanie słoneczne, zmiany temperatury czy silne wiatry.

Lasy można dzielić na różne sposoby, np. biorąc pod uwagę klimat i strefowy układ roślinności. Wyróżnimy wtedy:

• lasy strefy równikowej
• lasy strefy podrównikowej
• lasy suchej strefy zwrotnikowej
• lasy strefy podzwrotnikowej
• lasy strefy umiarkowanej

Ze względu na skład i przynależność geograficzną, lasy można podzielić na:

• lasy iglaste
• lasy liściaste
• lasy mieszane

Biorąc pod uwagę sposób zagospodarowania lasu – wyróżniamy:

• lasy ochronne
• lasy gospodarcze
• lasy odroślowe

Lasy pełnią wiele bardzo ważnych zadań:

• produkują tlen niezbędny do życia wszystkim organizmom. Jedna dorosła sosna dostarcza tlenu trzem osobom. W ciągu roku wszystkie lasy wytwarzają około 26 miliardów ton tego pierwiastka.
• pobierają dwutlenek węgla, szkodliwy dla życia na naszej planecie,
• filtrują zanieczyszczenia, usuwając z powietrza kurz i szkodliwe substancje, powodujące różnego rodzaju choroby układu oddechowego,
• gromadzą nadmiar wody, zapobiegając powodziom,
• dzięki gęstym systemom korzeniowym utrzymują ziemię i kamienie w górach, zapobiegając lawinom,
• dostarczają surowców potrzebnych w produkcji np. artykułów drewnianych czy papieru,
• dostarczają owoców i grzybów,
• tworzą wyjątkowy mikroklimat, dostarczając ochłody latem i osłaniając przed wiatrem, gdy mocno wieje,
• są wspaniałym i zdrowym miejscem wypoczynku – w leśnym powietrzu znajduje się 50-70 razy mniej zarazków niż w mieście, a to za sprawą olejków eterycznych (przede wszystkich z drzew iglastych). Naukowcy odkryli, iż około 1500 substancji znajdujących się w tych olejkach działa korzystnie na ludzki organizm (bakteriobójczo, uspokajająco, przeciwzapalnie).

Lasy to nasze zielone płuca – dbajmy o nie!

Postawa ciała, ruchy głowy, uszu, ogona czy łap, kocia mimika – w ten sposób futrzaki wyrażają emocje.

Jak prawidłowo odczytać język kotów?

Uszy (małżowiny uszu):

• ustawione do przodu i lekko na boki – relaks,
• skierowane ku przodowi, w kierunku patrzenia – czujność, zainteresowanie,
• gwałtowne ruchy – zdenerwowanie, zaniepokojenie,
• skierowane do tyłu – postawa grożąca,
• przylegające płasko do głowy – postawa obronna.

Oczy:

• szeroko otwarte – strach, duże zaciekawienie,
• przymrużone – relaks, złość, u kotki – ruję,
• szerokie źrenice – silne emocje, reakcja na słabe oświetlenie,
• intensywne wpatrywanie się w innego osobnika – ciekawość, silne przywiązanie do opiekuna, również postawa grożąca lub agresja.

Wargi, język i zęby:

• unoszenie warg i obnażanie zębów – groźba związana z wściekłością lub strachem, ziewanie,
• kłapanie zębami (np. podczas obserwacji ptaków) – łowiecka ekscytacja,
• unoszenie warg podobne do grymasu – wyczuwanie przyjemnego zapachu,
• oblizywanie warg – niepewność, zaintrygowanie, wewnętrzne rozdarcie, chęć umycia się.

Wąsy (wibrysy):

• skierowane do przodu – zainteresowanie czymś,
• nerwowe poruszanie – zdenerwowanie, zagubienie,
• przyciskanie do policzków – złość, strach,
• swobodne rozłożenie na boki – relaks.

Postawa:

• wyprostowane nogi, ciało wygięte w łuk, zjeżona sierść, uniesiony ogon, próba wyglądania na większego i groźniejszego – postawa obronna, lęk i wściekłość,
• przykucnięcie, kulenie się – silny lęk,
• grzbiet wyprostowany, poruszanie się na sztywnych łapach – postawa grożenia, agresja, pewność siebie,
• grzbiet wyprostowany, poruszanie się na łapkach rozluźnionych – relaks, spokój.

Ogon:

• lekko opuszczony lub ułożony na linii z kręgosłupem – relaks,
• wysoko uniesiony – przyjazne zamiary,
• wysoko uniesiony z wygiętym grzbietem – strach, grożenie,
• podkulony – strach, agresywne grożenie,
• nerwowe machanie ogonem – emocjonalny konflikt wewnętrzny (im silniejszy, tym szybciej kot macha), nie świadczy o złym humorze.

„Baranki” i ocieranie się:

• szturchanie i ocieranie się głową – przejaw sympatii, zostawienie swojego zapachu,
• ocieranie się całym ciałem – powitanie.

Lizanie i lekkie podgryzanie:

• przejaw sympatii, zacieśnianie więzi, delikatne chwytanie rąk czy policzków opiekuna zębami odzwierciedla kocią miłość.

Układanie się na plecach i nadstawianie brzucha:

• relaks, chęć do zabawy, duże zaufanie do opiekuna, nie oznacza, że zwierzak chce być głaskany po brzuchu.

Ugniatanie łapkami:

• spokój i szczęście.

Dźwięki:

• miauczenie – wyraz samotności, bólu, wołanie opiekuna, prośba o kontakt fizyczny lub pokarm itd. Kocie miauczenie, częstotliwością wydawanych dźwięków, przypomina płacz ludzkiego dziecka.
• mruczenie – zadowolenie, oznaka choroby i stanu agonalnego, potrzeba czyjejś bliskości lub pomocy,
• syczenie i prychanie – bierna agresja, forma samoobrony.

Zapachy

• zapach moczu służy wabieniu partnera, znakowaniu rewiru, zacieśnianiu więzi społecznych itd.

Prawidłowa interpretacja kociego zachowania zależy od okoliczności i zachowania kota w danym momencie.

Psy wysyłają mnóstwo różnych znaków: uspokajające, zapraszające do zabawy, ostrzegawcze, grożące, sygnały stresu itd. Aby móc jej poprawnie odczytać, musimy bacznie obserwować psa.

Sygnały uspokajające: lizanie, ziewanie, leżenie na brzuchu, zastygnięcie w bezruchu, powolne poruszanie się, odwrócenie całego ciała lub głowy, rozdzielanie zdenerwowanych osobników (ludzi lub psów) własnym ciałem.

Sygnały ostrzegawcze: warczenie, szczekanie, pozorowany atak (kłapnięcie zębami), pokazanie kłów i ich oblizywanie, zjeżona sierść na kłębie i szyi oraz znieruchomienie (w połączeniu z innymi sygnałami grożącymi).

O czym informuje nas pies przy pomocy poszczególnych części ciała?

Ogon:

• entuzjastycznie machający – zadowolenie, szczęście, przyjazne nastawienie,
• trzymany wysoko – pewność siebie, pobudzenie, czasem agresja,
• intensywne ruchy, obejmujące zad – uległość, próba uzyskania przychylności,
• sztywny na linii grzbietu, poruszający się powoli – złość,
• puszczony, sztywne ruchy – niepokój, zdenerwowanie, chęć uzyskania przychylności drugiego osobnika,
• nisko, podwinięty między tylnymi nogami – strach, niepewność siebie,
• ogon trzymany 45 stopni poniżej linii grzbietu lub nieco powyżej – zainteresowanie, czujność.

Uszy:

• postawione – czujność, uważne nasłuchiwanie,
• skierowane do tyłu lub miękko leżące na głowie – przyjemność, uległość lub strach,
• postawione do przodu, płasko przyciśnięte do głowy – agresja, gotowość do ataku.

Oczy:

• spokojne, powieki luźne i rozwarte, a białka niewidoczne (z wyjątkiem niektórych ras o jasnych tęczówkach) – przyjemność, uległość, rozluźnienie,
• odwracanie, spuszczanie wzroku – niepewność, próba wskazania czegoś – nie oznacza poczucia winy,
• pokazanie białek – strach, próba spojrzenia na dany obiekt bez obracania ku niemu głowy,
• mrużenie oczu – próba uspokojenia przeciwnika, niepewność lub strach,
• powieki bardzo rozszerzone – panika lub agresja,
• szeroko otwarte – podekscytowanie, agresja, złość,
• intensywne patrzenie innemu psu w oczy – groźba, wyzwanie do walki.
  Zdenerwowany, pobudzony pies odbiera wpatrywanie się w niego jako prowokację i może zaatakować. Natomiast łagodny kontakt wzrokowy jest w stanie wzmocnić relacje między człowiekiem i zwierzęciem.

Pysk:

• otwarty, zęby odsłonięte w szerokim grymasie – uległość,
• trącanie pyskiem – próba zwrócenia na siebie uwagi, sprawdzanie nieznanego zapachu,
• ziewanie – zmęczenie, stres i podenerwowanie, zniecierpliwienie,
• wargi napięte, skóra na nosie zmarszczona, odsłonięte siekacze i kły – agresja, pewność siebie i gotowość do ataku przy najmniejszej prowokacji,
• oblizywanie fafli lub nosa – stres, strach,
• fafle zwisające luźno, pysk lekko rozwarty lub zamknięty (ale nie zaciśnięty) – rozluźnienie,
• fafle ściągnięte do tyłu, odsłonięte wszystkie zęby, warczenie – agresja spowodowana strachem lub obroną,
• dyszenie – stres, zmęczenie, przegrzanie.

Postawa:

• głowa wysoko uniesiona, uszy postawione, spojrzenie na wprost, klatka piersiowa wypięta, kłąb zjeżony, nogi szeroko rozstawione, mocno wbite w ziemię, ogon uniesiony w górę, pies robi wrażenie większego, może warczeć i powoli poruszać ogonem – pewność siebie, wyższość,
• głowa nisko, nogi ugięte, ogon skierowany w dół, pies odwraca głowę, kuli się, staje się mniejszy, podchodzi do innego osobnika z boku, przyjmując jak najniższą postawę. Ogon jest położony poniżej linii grzbietu, może nim machać z zapałem. Może próbować polizać innego osobnika lub własny nos – niepewność, strach, uległość, poddanie.
• ułożenie na grzbiecie, z podniesionymi łapkami i odsłoniętym brzuchem – całkowite podporządkowanie,
• robienie ukłonu – zaproszenie do zabawy,
• wyprostowana łapa, pies zaczepia, kładzie się na przednich łapach trzymając zad w górze, merda energicznie ogonem – zachęta do zabawy,
• poprzeczne ustawienie się do drugiego osobnika – „nie mam złych zamiarów, ale nie jestem uległy”.
• podniesienie jednej łapy, zgiętej w stawie nadgarstkowym – stres, strach.

Dźwięki:

• szczekanie – ostrzeżenie (gwałtowne, w kilku seriach, o średniej tonacji), radość (jedno -dwa szczeknięcia w wysokiej tonacji), zaproszenie do zabawy (seria szczeknięć, które zaczynają się w średniej tonacji i przechodzą w wysoką), złapanie tropu, poirytowanie (pojedyncze ostre szczeknięcie w niskiej tonacji), alarm,
• wycie – oznaczanie terytorium, odstraszenie, nawoływanie,
• skomlenie, pisk – dyskomfort, ból, zniecierpliwienie,
• warczenie – ostrzeganie (ciche, w niskiej tonacji, wydobywające się z piersi), lęk, niepewność (wyższa tonacja, wydobywa się z pyska),
• niska tonacja – groźba, gniew, agresja,
• wysoka tonacja – nastawienie przyjazne,
• szybkie szczekanie – większy stopień pobudzenia.

Zapachy:

• obwąchiwanie pysków oraz okolic narządów płciowych i odbytu przez innego psa – osobniki dominujące niechętnie na to pozwalają, natomiast uległe poddają się temu rytuałowi w celu zaprezentowania się przeciwnikowi.

Wszystkie zachowania zawsze należy interpretować biorąc pod uwagę miejsce, sytuację czy wydarzenie, którego doświadcza lub doświadczył pies

.

Oczy:

• zmiana wielkości źrenic – podekscytowanie, zainteresowanie, złość lub strach.

Dźwięki:

• śpiewy, gwizdy – oznaka szczęścia, próba oczarowania partnera,
• gadanie – ciche, oznacza szczęście, głośne – zwrócenie na siebie uwagi lub chęć połączenia z innymi członkami stada,
• mruczenie – zadowolenie lub irytacja,
• klikanie językiem – forma zabawy lub prośba o zwrócenie uwagi,
• warczenie – niezadowolenie, strach – warto przyjrzeć się otoczeniu. Nie oznacza, że ptak nie chce być dotykany.

Skrzydła:

• machanie skrzydłami (latanie w miejscu) – zwrócenie na siebie uwagi, rozciąganie się lub chłodzenie,
• trzepanie skrzydłami – złość lub ból, chęć roztrzepania piór lub ułożenia ich. Trzepanie skrzydłami wraz z kuleniem ramion i kołyszącą głową jest znakiem, że ptak chce być nakarmiony.
• opadające skrzydła – u młodych ptaków to normalne, nie potrafią ich jeszcze utrzymać wyżej, u starszych może oznaczać chorobę. Jeśli ptak niedawno się zmęczył lub był kąpany, jego skrzydła mogą opadać od wysiłku lub trzyma je tak, aby wysuszyć pióra.

Pióra:

• zmierzwione pióra – czyszczenie, sposób na pozbycie się stresu lub na ogrzanie w zimne dni, – pióra nastroszone cały czas – może być to oznaką choroby,
• pióropusz – podniesiony oznacza zazwyczaj podekscytowanie, bardzo wysoki pióropusz może oznaczać strach i ostrzeżenie,
• drżenie piór – przerażenie lub ogromna ekscytacja.

Ogon:

• machanie – zadowolenie lub oznaka defekacji,
• skakanie – szczęście,
• kołysanie – wraz z szybkim oddechem oznacz łapanie tchu po wysiłku fizycznym. Kołysanie i ciężki oddech bez aktywności fizycznej może oznaczać niewydolność oddechową lub zakażenie.
• rozłożenie ogona – często oznacza agresję lub gniew.

Nogi i stopy:

• tupanie – znak dominacji,
• udawanie słabych nóg – wyraz oporu przed np. powtórnym wsadzeniem do klatki, chęć wzbudzenia zainteresowania,
• wiszenie do góry nogami – szczęście i zadowolenie.

Dziób i głowa:

• ścieranie dzioba – zadowolenie, dbałość o jego kondycję,
• klikanie – jedno kliknięcie i mruganie oczami to powitanie i wyrażenie uznania, kliknięcie kilka razy w serii to ostrzeżenie,
• wycieranie dzioba – zaznaczanie terytorium lub po jedzeniu,
• gryzienie – otwarty dziób, pochylona pozycja i syczenie oznacza chęć ugryzienia,
• żucie – utrzymanie dzioba w dobrej kondycji oraz rozrywka,
• zwracanie pokarmu – oznaka miłości do potomstwa i chęć nakarmienia go,
• chwytanie dziobami – zabawa,
• kołysanie głową – zwrócenie na siebie uwagi.

Postawa:

• głowa i ciało utrzymywane na baczność – zrelaksowany i zadowolony,
• ciało i głowa trzymane na baczność – uważny. Dodatkowo nastroszone pióra informują o pilnowaniu terytorium.
• z głową w dół, którą niekiedy kiwa, pokłony – prośba o pieszczoty lub podrapanie,
• głowa w dół plus zrelaksowane ciało oraz podniesione skrzydełka – chęć zwrócenia na siebie uwagi,
• skulona w dół głowa, nastroszone pióra ogona, sztywne ciało, potargane pióra, czasem syczenie i podnoszenie pióropusza – agresja. Jest to ostrzeżenie i nie należy go lekceważyć.
• leżenie na plecach – odpoczynek lub sen.

Prawidłowa interpretacja ptasiego zachowania zależy od okoliczności i zachowania ptaka w danym momencie.