Zanieczyszczenia powietrza zagrożeniem dla zdrowia

W powietrzu unosi się wiele zanieczyszczeń: pył zawieszony – najgroźniejszy, między innymi z uwagi na mikroskopijne rozmiary. Potrafi dotrzeć głęboko do płuc, a nawet przeniknąć do krwiobiegu. W jego skład mogą wchodzić bardzo szkodliwe substancje np. rakotwórcze oraz mutagenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) i ich pochodne, ponadto związki z grupy azaarenów, oraz inne wielopierścieniowe związki aromatyczne, związki z grupy dioksyn, a także metale ciężkie i przejściowe oraz ich związki. Ponadto powietrze pełne jest metali ciężkich – arsenu czy rtęci, tlenków azotu, tworzących amoniak, dwutlenku siarki, benzenu, benzo(a)pirenu, ozonu i mnóstwa innych substancji. Ozon, co prawda, jest składnikiem atmosfery, jednak nie powinien być w niej zawieszony zbyt nisko, gdyż jest wówczas silnie toksyczny i agresywny. Jego wysokie poziomy powodują korozję materiałów, budynków i żywych tkanek. Ogranicza zdolność roślin do przeprowadzania fotosyntezy oraz utrudnia przyswajanie dwutlenku węgla, ponadto ozon utrudnia rozmnażanie i wzrost roślin. W ludzkim ciele ozon powoduje zapalenie płuc i oskrzeli. Organizmy bronią się przed nim ograniczając ilość wdychanego tlenu, przez co serce ciężej pracuje. Dla osób, które borykają się z chorobami układu krążenia i układu oddechowego, np. astmą, narażenie na wysokie stężenia ozonu może być szkodliwe, a nawet śmiertelne.

Całą tę mieszankę chemiczną widać w postaci smogu, zawieszonego nad okolicą i utrudniającego oddychanie, zwłaszcza, gdy nie ma wystarczająco mocnego wiatru, mogącego przegonić zanieczyszczenia.
W Polsce występują wyższe niż w jakimkolwiek innym kraju Unii Europejskiej stężenia WWA i pyłowych zanieczyszczeń powietrza. Wiele miejscowości boryka się z jego bardzo złym stanem.

Skąd biorą się zanieczyszczenia na zewnątrz?

• opalane węglem oraz drewnem w domowych piecach, kotłach i kominkach. Większość polskich domów jest bardzo słabo ocieplonych, przez co zwiększa się zużycie opału, również tego bardzo złej jakości, co dodatkowo wpływa na wzrost emisji zanieczyszczeń.
• palenie śmieci w gospodarstwach domowych, w wyniku którego powstaje wiele kancerogennych substancji,
• transport – silniki spalinowe mają istotny udział w produkcji zanieczyszczeń. Silniki Diesla emitują tlenek azotu, natomiast ze spalanej benzyny uwalnia się benzen.
• zakłady przemysłowe: koksownie, huty, rafinerie ropy naftowej, elektrownie węglowe, zakłady produkcyjne, np. wytwarzające płyty wiórowe, są bardzo poważnym źródłem zanieczyszczeń powietrza, m. in. pyłu zawieszonego, WWA, tlenków azotu i siarki, arsenu oraz metali ciężkich, takich jak rtęć, kadm czy ołów.

Niektóre z tych zanieczyszczeń wywierają krótkoterminowy wpływ na zdrowie człowieka, jednak są i takie, jak w przypadku metali ciężkich oraz trwałych zanieczyszczeń organicznych, które zbierają się w środowisku, a następnie z pożywieniem trafiają do organizmu ludzkiego.

Zanieczyszczenia powietrza wewnątrz budynków powstają w wyniku:

• napływającego powietrza z zewnątrz,
• palenia w domowych kotłach, piecach na paliwa stałe, kominkach, kuchniach węglowych i innych urządzeniach spalających biomasę lub węgiel. Stężenie pyłu zawieszonego wewnątrz domu, który ogrzewany jest paliwami stałymi, może być bardzo wysokie, znacznie wyższe niż stężenie, które obserwuje się w tym samym czasie w powietrzu na zewnątrz. Bardzo poważnym zanieczyszczeniem wewnątrz budynku jest tlenek węgla (czad). W Polsce z powodu zaczadzenia umiera co roku ponad 300 osób, a hospitalizowanych jest ponad 3 tysiące osób. W wielu przypadkach zaczadzenie kończy się trwałym inwalidztwem. Dlatego bezwzględne jest przestrzeganie zaleceń kominiarzy dotyczących wentylacji.

Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie

Narażenie na zanieczyszczenia pyłowe i gazowe (dwutlenek azotu, ozon, dwutlenek siarki, tlenek węgla) może wywołać szeroki wachlarz chorób i dolegliwości.
Wyjątkowo podatne na wpływ szkodliwych substancji są dzieci (również w okresie życia płodowego), osoby borykające się z chorobami układu krążenia i układu oddechowego, cukrzycą, otyłością, a także osoby starsze. Częste przebywanie wśród zanieczyszczeń powietrza ma również wpływ na zwiększoną umieralność i skrócenie długości życia, nawet jeśli stężenie substancji szkodliwych nie jest wysokie.

Jakie zmiany w organizmie człowieka powoduje długotrwała ekspozycja na niezdrowe powietrze?

Układ oddechowy

• nasilenie objawów astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) u osób chorych oraz narażenie osób zdrowych na zachorowanie,
• zwiększona umieralność z powodu POChP oraz raka płuc, zaognienie ich przebiegu,
• częstsze występowanie chorób atopowych, alergii (alergicznego nieżytu nosa, astmy, atopowego zapalenia skóry)
• negatywne zmiany w rozwoju płuc u dzieci w okresie prenatalnym,
• częstsze występowanie u dorosłych i dzieci zapalenia płuc i zapalenia oskrzeli,
• nasilenie ryzyka wystąpienia infekcji dróg oddechowych,
• kłopoty z oddychaniem, świszczący oddech, napady kaszlu…

Układ nerwowy

• zmiany o charakterze degeneracyjnym, także przewlekły stan zapalny, który może przyczyniać się do powstawania chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera,
• zwiększona częstość występowania zaburzeń o charakterze depresyjnym (próby samobójcze, nasilający się poziom depresji i niepokoju, podwyższone ryzyko popełnienia przestępstw z użyciem przemocy),
• u osób w podeszłym wieku, przyspieszony proces starzenia się układu nerwowego, pogłębienie upośledzenia zdolności poznawczych i sprawności umysłowej, nasilenie objawów depresji,
• u dzieci – gorsze wyniki w testach na inteligencję, problemy z koncentracją i skupieniem uwagi, gorsza pamięć, podwyższony poziom niepokoju, depresje,
• obniżone poczucie szczęścia, pogorszone dobre samopoczucie…

Układ krążenia

• zakłócenie prawidłowego funkcjonowania organów, w wyniku przenikania pyłu zawieszonego do krwiobiegu, a następnie do narządów (ryzyko uszkodzenia nerek, wątroby, nadnerczy, płuc, kości itd.),
• zwiększone ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego czy też nagłego zatrzymanie krążenia,
• ryzyko wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu,
• rozwój chorób krążenia (sercowo – naczyniowych) u osób zdrowych,
• ryzyko wystąpienia miażdżycy obwodowej,
• ryzyko wystąpienia niewydolności serca,
• ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca,
• ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego,
• ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca czy powikłań zakrzepowo – zatorowych,
• problemy z absorpcją tlenu we krwi…

Problemy związane z płodnością, przebiegiem ciąży i rozwoju płodu

• zaburzenia płodności u kobiet i mężczyzn,
• u kobiet obniżenie szansy powodzenia zabiegu in vitro,
• negatywny wpływ na przebieg ciąży i rozwój płodu (w najbardziej zanieczyszczonych rejonach Polski wpływ zanieczyszczenia jest porównywany ilościowo do palenia przez ciężarną matkę nawet 10 papierosów dziennie),
• ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu,
• większe ryzyko przedwczesnego porodu,
• u noworodków – wcześniactwo, mniejszy obwód główki i niższa masa urodzeniowa (mogące mieć negatywny wpływ na przyszłe zdrowie oraz wystąpienie różnych zaburzeń i problemów zdrowotnych),
• zwiększona śmiertelność w grupie niemowląt do 1 roku życia…

Nowotwory

• ryzyko zachorowania na raka płuca (co 8 zachorowanie na nowotwór płuca w Polsce spowodowane jest oddychaniem zanieczyszczonym powietrzem),
• ryzyko zachorowania na raka pęcherza,
• ryzyko zachorowania na inne nowotwory…

Negatywny wpływ narażenia organizmu na przebywanie w zanieczyszczonym powietrzu przekłada się na zwiększoną umieralność. Badania pokazują, iż w rocznie w Polsce z tego powodu przedwcześnie umiera nawet ok. 50 tysięcy osób. Szkodliwe substancje zawarte w powietrzu skracają życie średnio od kilku do kilkunastu miesięcy, zwłaszcza u osób starszych.

Wspólnie zadbajmy o jakość naszego powietrza!