Las – niesamowity organizm. Co o nim wiesz?

Drzewa są główną warstwą lasu. Ograniczają parowanie, powodują zacienienie najniższych partii lasu, powiększają także wilgotność powietrza. Dzięki temu, jak zbudowany jest las, notuje się w nim mniejsze różnice temperatur za dnia i w nocy.
Lasy nie są jednolite. Spotyka się lasy mieszane, liściaste lub iglaste, a także osly, grądy, łęgi itp. Warstwy w tych lasach nie są takie same, często znacznie się od siebie różnią roślinnością oraz zamieszkującą je zwierzyną. Niemniej jednak rośliny tworzą zawsze 4 piętra: od najniższego to ściółka, runo, podszyt i korony drzew.

Ściółka – tworzona jest przez opadłe liście, igliwie, korę, szyszki, żołędzie, kasztany, obumarłe rośliny i pnie powalonych drzew. Dociera tutaj niewiele światła słonecznego. Glebę pokrywa warstwa mszysta, z zasiedlającymi ją mchami, porostami i grzybami. W tej warstwie (w glebie, ściółce oraz próchnicy) bytuje wiele organizmów: bakterie, grzyby, kiełkujące siewki roślin, dżdżownice, różnego rodzaju stawonogi, w tym pajęczaki, roztocze i owady ze swoimi larwami i jajami, ryjówki, krety, nornice i myszy. Również w tej warstwie lisy i borsuki kopią sobie norki. Bakterie i grzyby należą do destruentów, czyli organizmów, które rozkładają resztki: opadłe liście, martwe drzewa, odchody i padlinę do postaci prostych związków chemicznych, uwalniających się następnie do gleby i biorących udział w biologicznym obiegu materii. Każdy z tych maleńkich organizmów wpływa na polepszenie jakości gleby oraz utrzymanie jej prawidłowej struktury, gdyż dostarczają do korzeni roślin więcej tlenu, ryjąc swoje podziemne korytarze. Rolę sanitariuszy leśnych pełnią między innymi mrówki, które są wszystkożerne, rozkładają więc niezjedzone resztki padliny i odchody zwierząt. W spróchniałych pniach drzew i w ściółce można wypatrzyć wija drewniaka oraz prosionki. Przy zbiornikach wodnych swoje domostwa mają ślimaki, płazy (żaby, ropuchy, rzekotki, traszki, salamandry) i gady (węże, jaszczurki).
Najniższa warstwa lasu dostarcza pożywienia dla wielu ssaków i ptaków, które gustują w opadłych liściach, igłach iglaków, szyszkach, żołędziach, kasztanach oraz innych nasionach i owocach roślin leśnych.

Runo – tworzą je małe rośliny, sięgające do wysokości ok. 1 m: krzewinki, rośliny zielne, byliny, siewki drzew, grzyby, mchy i porosty. Dociera tu znacznie więcej światła słonecznego, niż do najniższej warstwy, dlatego roślinność bujnie się rozwija. Część z tych roślin (borówka brusznica, borówka czarna, konwalia, poziomka, przylaszczka, czy zawilec) zimuje pod ziemią. Dzięki roślinom runa można poznać, z jakim siedliskiem ma się do czynienia oraz ocenić czy gleba jest żyzna, czy uboga. Warstwy lasu oraz zamieszkujące je organizmy różnią się od siebie, w zależności od typu lasu. Na przykład w gęstych lasach szpilkowych prawie nie spotyka się roślin zielnych, jest natomiast dużo ściółki powstałej z igliwia, miejscami rosną mchy i porosty. Również w starych, ciemnych borach dno lasu jest niemal martwe. Runo leśne jest domem oraz strefą bytowania dla wielu zwierząt: jeży, lisów, borsuków, jenotów, wilków itp., a także miejscem żerowania dla gryzoni (np. nornic i myszy). Niektóre ptaki, np. żuraw, bekas kszyk, skowronek, świergotek, rudzik – gniazdują i bytują właśnie w tej strefie.

Podszyt – tworzą go krzewy i młode drzewka, sięgające 1 – 3 m wysokości, niższe niż korony drzew, np. jałowce, cisy, kalina, dziki bez, trzmielina, leszczyna, malina, jeżyna. Do podszytu zalicza się również młodniki leśne, czyli lasy nasadzane przez człowieka, które pozostają w jednej klasie wiekowej – np. młodnik sosnowy, młode świerki, młode drzewka różnych gatunków liściastych (brzozy, olchy, topole, osiki). Rozmieszczenie roślinności zależy głównie od gleby, wilgoci i nasłonecznienia, a jej rodzaj także od typu lasu. Podszyt, dzięki gęstemu ukorzenieniu, chroni glebę przed erozją, obniża parowanie wody i blokuje wnikanie wiatru do wnętrza lasu. W obrębie tego piętra lasu spotkamy bardzo różnorodny świat pajęczaków i owadów (np. kornik drukarz, chrząszcze, motyle), które są pożywieniem licznie występujących w tej warstwie ptaków, np. dzierzby, kosa, dzięcioła, kukułki, drozda, wilgi, słowika czy szpaka. Ptaki znajdą tutaj również nasiona i owoce m. in. czerwone jagody jarzębiny, a zimą szyszki sosen, świerków i jodeł. Jest to bezpieczne miejsce na uwicie gniazda i odchowanie młodych. W podszycie żyją duże ssaki, np. wszystkożerne dziki, sarny, wilki, niedźwiedzie, rysie, żubry, jelenie itp. Niekiedy w bardziej wilgotnych partiach drzew zaobserwować można płazy – rzekotki drzewne, świetnych wspinaczy, którzy za owadami potrafią wdrapać się na wysokość nawet 1 m. Jesienią na większości z rosnących w podszycie krzewów pojawiają się barwne owoce, a na drzewach orzechy i nasiona. Są pożywieniem dla wielu ptaków leśnych i ssaków, podobnie jak kora, liście i pąki drzew i krzewów.

Korony dorosłych drzew różnych gatunków – liściastych i iglastych: świerki, sosny, graby, buki, dęby, jesiony, klony, lipy, olchy, brzozy, topole i inne, a także nieco niższy od nich podrost, najwyższe partie pni drzew, konary, gałęzie, liście i owoce drzew, tworzą ostatnie piętro lasu. Właśnie ta najwyższa warstwa jest idealnym miejscem na zakładanie gniazd, dlatego spotkamy tu wiele gatunków ptaków: sikorki, kowaliki, gile, jemiołuszki, szpaki, kosy, wilgi, dzięcioły, sowy (puchacze, puszczyki), orliki, niekiedy nawet bociana czarnego. Korony drzew są także domem dla wiewiórek, popielic, żołędnic czy kun leśnych oraz owadów.
To piętro jest najbardziej narażone na zmienne warunki atmosferyczne, duże promieniowanie słoneczne, zmiany temperatury czy silne wiatry.

Lasy można dzielić na różne sposoby, np. biorąc pod uwagę klimat i strefowy układ roślinności. Wyróżnimy wtedy:

• lasy strefy równikowej
• lasy strefy podrównikowej
• lasy suchej strefy zwrotnikowej
• lasy strefy podzwrotnikowej
• lasy strefy umiarkowanej

Ze względu na skład i przynależność geograficzną, lasy można podzielić na:

• lasy iglaste
• lasy liściaste
• lasy mieszane

Biorąc pod uwagę sposób zagospodarowania lasu – wyróżniamy:

• lasy ochronne
• lasy gospodarcze
• lasy odroślowe

Lasy pełnią wiele bardzo ważnych zadań:

• produkują tlen niezbędny do życia wszystkim organizmom. Jedna dorosła sosna dostarcza tlenu trzem osobom. W ciągu roku wszystkie lasy wytwarzają około 26 miliardów ton tego pierwiastka.
• pobierają dwutlenek węgla, szkodliwy dla życia na naszej planecie,
• filtrują zanieczyszczenia, usuwając z powietrza kurz i szkodliwe substancje, powodujące różnego rodzaju choroby układu oddechowego,
• gromadzą nadmiar wody, zapobiegając powodziom,
• dzięki gęstym systemom korzeniowym utrzymują ziemię i kamienie w górach, zapobiegając lawinom,
• dostarczają surowców potrzebnych w produkcji np. artykułów drewnianych czy papieru,
• dostarczają owoców i grzybów,
• tworzą wyjątkowy mikroklimat, dostarczając ochłody latem i osłaniając przed wiatrem, gdy mocno wieje,
• są wspaniałym i zdrowym miejscem wypoczynku – w leśnym powietrzu znajduje się 50-70 razy mniej zarazków niż w mieście, a to za sprawą olejków eterycznych (przede wszystkich z drzew iglastych). Naukowcy odkryli, iż około 1500 substancji znajdujących się w tych olejkach działa korzystnie na ludzki organizm (bakteriobójczo, uspokajająco, przeciwzapalnie).

Lasy to nasze zielone płuca – dbajmy o nie!