Czy wszystkie „E” są szkodliwe? Kilka słów o dodatkach do żywności.

„Chemiczny dodatek do żywności” to określenie, które oznacza związek lub pierwiastek chemiczny. Nie uszczegóławia jednak pochodzenia dodatku. Oznaczenie „E”, pochodzące od słowa Europa, dotyczy szerokiej gamy związków, w skład których wchodzą substancje wyprodukowane z naturalnych składników oraz syntetyczne, wytworzone w procesie chemicznym (mikrobiologicznym lub enzymatycznym). „E” dodawane są do żywności celem poprawienia smaku, zapachu, koloru, zmiany konsystencji czy przedłużenia terminu ważności. Choć wszystkie dodatki uważa się za bezpieczne, wiele z nich, spożywanych w nadmiarze i przez długi okres czasu, może powodować reakcje alergiczne, zapalenia skóry, bóle żołądkowe, astmę czy migrenę, a nawet przyczynić się do pojawiania się chorób nowotworowych. Zdecydowanie największą uwagę należy zwracać na dodatki syntetyczne.

Szczegółową listę kodowanych chemicznych dodatków do żywności określa Dyrektywa Komisji Europejskiej. Konkretna substancja może się na niej znaleźć, jeśli istnieje technologiczna potrzeba jej zastosowania, a także udowodniono, iż nie stanowi ona zagrożenia dla zdrowia. Obecnie w Polsce, Państwowy Zakład Higieny wydał pozytywną opinię i dopuścił do stosowania prawie 300 dodatków. Podzielone one zostały na 24 grupy. Najważniejsze to: konserwanty, barwniki, przeciwutleniacze, preparaty żelujące i zagęszczające, substancje zakwaszające, słodzące, smakowe oraz zapachowe.

Dodatki do żywności podzielone są na grupy i oznaczone literą „E” oraz trzema dodatkowymi cyframi, które informują o kategorii, do której zalicza się dany składnik:

• Grupa 1 – Barwniki: E100 – E199
• Grupa 2 – Konserwanty: E200 – E299
• Grupa 3 – Przeciwutleniacze i regulatory kwasowości: E300 – E399
• Grupa 4 – Emulgatory, środki zagęszczające, spulchniające, żelujące itp.: E400 – E499
• Grupa 5 – Substancje przeciwzbrylające: E500 – E599
• Grupa 6 – Wzmacniacze smaku: E600 – E699
• Grupa 7 – Środki słodzące, nabłyszczające i inne: E900 – E999
• Grupa 8 – Stabilizatory, konserwanty, zagęstniki i inne: E1000 – E1999

Im mniej „E” w naszej diecie, tym lepiej, jednak podchodźmy do wyborów zdroworozsądkowo i nie wykluczajmy od razu wszystkich produktów, zawierających dodatki chemiczne, nie wszystkie bowiem są szkodliwe. Część „E” produkowana jest w sposób naturalny, na przykład:

• E100 (kurkumina) – występuje w proszku curry, paluszkach rybnych, margarynach, wyrobach cukierniczych, serach topionych, jest naturalnym, roślinnym żółtym barwnikiem, otrzymywanym z rozłogów rośliny Curcuma longa.
• E101 (ryboflawina, wit. B2) – występuje w płatkach zbożowych, maśle orzechowym, kakao, kawie, jest naturalnym, roślinnym żółto-pomarańczowym barwnikiem, występującym w przyrodzie m. in. w zielonych częściach warzyw: grochu i fasoli,
• E150a (karmel) – występuje w słodyczach, lodach, napojach, otrzymuje się go w procesie podgrzewania białego cukru do wysokich temperatur,
• E160a (beta-karoten) – występuje w czerwonych, pomarańczowych i żółtych warzywach oraz owocach, a używa się go do produkcji np. soków marchewkowych,
• E300 (kwas askorbinowy) – dodawany do wyrobów cukierniczych, mięsa peklowanego, salcesonu, płatków śniadaniowych, jest syntetycznie wytworzoną substancją o aktywności wit. C,
• E322 (lecytyna) – występuje m.in. w olejach roślinnych i żółtkach jajek, stabilizuje majonezy i sosy,
• E406 (agar) – występuje w ketchupach, sosach, jest ekstraktem z czerwonych alg morskich,
• E412 (guar) – występuje m.in. w kisielach, sosach, uzyskiwany z indyjskiego drzewa,
• E414 (guma arabska) – występuje w gumach do żucia, jogurtach, zapobiega krystalizacji cukru. Pozyskiwana jest z drzewa akacjowego rosnącego w Sudanie.
• E440 (pektyna) – występuje m.in. w jogurtach i dżemach, pozyskiwana jest ze skórek owoców,
• E441 (żelatyna) – stosowana w galaretkach i sosach, pozyskiwana jest z tkanki łącznej kości zwierząt.

Dodatki szkodliwe lub niebezpieczne dla zdrowia, które bardzo często występują w żywności.

Barwniki:

• E102 (tartrazyna) – stosowana w deserach w proszku, oranżadach, sztucznym miodzie, musztardzie. U uczulonych na aspirynę i astmatyków może powodować negatywne działanie. Powoduje nadpobudliwość, a u dzieci zachowanie podobne do ADHD.
• E110 (żółcień pomarańczowa) – stosowana w żelach, marmoladach, gumach do żucia, powłokach tabletek. Może spowodować reakcje alergiczne.
• E124 (czerwień koszenilowa) – stosowana w wędzonych rybach, owocowych cukierkach, budyniach. Osobom uczulonym na aspirynę może zaszkodzić.
• E127 (erytrozyna) – stosowana tylko w wiśniach koktajlowych i kandyzowanych, sałatkach owocowych z dodatkiem wiśni. Jest to czerwony barwnik. Może upośledzić tarczycę przez uwalnianie jodu.
• E133 (błękit brylantowy) – stosowany w konserwowych warzywach. Osoby z zespołem jelita drażliwego i schorzeniami przewodu pokarmowego powinny go unikać za wszelką cenę. To dodatek, który szkodzi jelitom, podrażnia wątrobę i śledzionę.
• E141 (kompleksy miedziowe chlorofilu i chlorofiliny) – naturalne, roślinne barwniki. Mogą nasilać odkładanie się miedzi w organizmie, w połączeniu z wysokim spożyciem artykułów zawierających miedź.
• E154 (brąz FK) – dodawany do wędzonych śledzi i niektórych konserw rybnych. Brąz FK przy częstym stosowaniu może odkładać się w naczyniach limfatycznych i nerkach znacznie je obciążając.

Konserwanty:

• E120 (kwas benzoesowy) – stosowany w sokach owocowych, galaretkach, gotowych sałatkach, piwie, margarynie, napojach bezalkoholowych, przetworach rybnych. Może podrażniać śluzówkę jelit i żołądka lub wywołać wysypkę. Może również zaostrzyć stany chorobowe chorych na astmę, alergie skórne i katar sienny.
• E220 do E228 (siarczyny) – stosowane w białych winach, owocach suszonych, ziemniaczanych przetworach. Siarczyny powodują utratę witaminy B1, bóle głowy i nudności. Maksymalna dobowa dawka dla dorosłej osoby to 50 mg.
• E249 (azotyny potasu) i E 250 (azotyny sodu) – stosowane do peklowania mięs. Mogą utrudniać transport tlenu przez krew, co jest niebezpieczne u niemowląt. Przy ogrzewaniu przetworów peklowanych powyżej 150°C, może dojść do wytworzenia rakotwórczej nitrozoaminy.
• E284 (kwas borny) – obecnie może być stosowany tylko do utrwalania kawioru. Działa toksycznie. Powoduje biegunki i uszkodzenie wewnętrznych organów.

Preparaty żelujące i zagęszczające:

• E400 (kwas alginowy) – powinien być unikany przez kobiety w ciąży, gdyż może utrudniać wchłanianie żelaza.
• E407 (karagen) – stosowany jako zagęszczacz lub stabilizator w odżywkach dla dzieci. Może spowodować wzdęcia.

Substancje słodzące, zastępujące cukier:

• E420 (sorbitol) i E 421 (mannitol) – stosowane w żywności dla diabetyków. Niemowlętom do 1 roku życia nie wolno ich podawać, gdyż mogą spowodować biegunkę. Mogą działać przeczyszczająco.

Potencjalnie rakotwórcze dodatki do żywności to m. in.:

• E123 (amarant) – syntetyczny, czerwony barwnik: ciasta i galaretki w proszku, napoje bezalkoholowe, przetwory z czarnej porzeczki,
• E151 (czerń brylantowa) – syntetyczny czarny barwnik azotowy: jogurty pitne, ciasta w proszku, brązowy sos, ajerkoniak, kawior,
• E210 – E2013 (kwas benzoesowy i jego sole sodowe, potasowe i wapniowe) -syntetyczne konserwanty: przetwory rybne, napoje gazowane, majonez, ketchup, musztarda, produkty konserwowe, piwo, margaryna,
• E249 – E252 (azotyny) -syntetyczne konserwanty, stosowane głównie do peklowania mięs,
• E951 (aspartam) – syntetyczna substancja słodząca i wzmacniająca smak: produkty „light”, kawa i kakao rozpuszczalne, słodziki, gumy do żucia,
• E954 (sacharyna oraz jej sole sodowe, potasowe i wapniowe) – syntetyczne substancje słodzące: produkty „light”, kawa i kakao rozpuszczalne, słodziki, gumy do żucia.

Dobry skład produktu to podstawa, dlatego warto na niego zwracać uwagę. Nawet w przypadku artykułów oznaczonych jako „zdrowa żywność”. Tutaj też niestety zdarzają się produkty naszpikowane chemią. Jeśli na opakowaniu widnieje napis: „bio”, „organic” lub „eko”, oznacza to, że produkt ma certyfikat (znaczek zielonego listka stworzonego z dwunastu gwiazdek) w Unii Europejskiej. Warto także wiedzieć, że umieszczony na opakowaniu napis: „substancja identyczna z naturalną” nie oznacza naturalnego dodatku, a jedynie składnik, który posiada skład identyczny z naturalnym, ale otrzymany został metodą inną niż z surowca naturalnego.
Dbając o zdrowie swoje i najbliższych, wybierajmy żywność jak najmniej przetworzoną, pochodzącą ze źródeł, do których mamy zaufanie. Często bowiem z pozoru zdrowe produkty, okazują się pełne konserwantów i sztucznych dodatków. Unikajmy ich dla własnego dobra.