Czad (tlenek węgla) – co to jest i jak się chronić przed zaczadzeniem?

Tlenek węgla jest bezbarwnym, bezwonnym, bezsmakowym i silnie toksycznym gazem. Jest lżejszy od powietrza, gromadzi się głównie pod sufitem. Dostaje się do organizmu poprzez układ oddechowy, a następnie jest wchłaniany do krwiobiegu. Niezwykle szybko wiąże się z hemoglobiną, gdzie zajmuje miejsce tlenu, przez co blokuje jego dopływ i prowadzi do niedotlenienia tkanek.

W zależności od stężenia tlenku węgla, a także czasu wdychania skażonego powietrza, objawy zatrucia mogą być następujące: zmęczenie, senność, ból głowy, mdłości, podwyższone tętno, utrata przytomności, a nawet śmierć. Często zatrucie czadem mylone jest z objawami grypy. W wyższym stopniu zatrucia pojawiają się wymioty, omdlenia, drgawki i problemy z oddychaniem. Bardzo duże stężenie czadu, ok. 12.000 ppm (ang. parts per million – liczba części na milion) potrafi zabić człowieka w kilka minut.

Do grupy największego ryzyka należą:

• noworodki i niemowlęta,
• dzieci,
• kobiety ciężarne,
• osoby w podeszłym wieku,
• osoby z wadami serca oraz chorobami oskrzelowo-płucnymi,
• osoby z wadami serca oraz niewydolnością układu oddechowego,
• osoby wykonujące prace związane z dużym wysiłkiem fizycznym.

Kiedy powstaje tlenek węgla?

Tlenek węgla zaczyna się uwalniać, gdy w czasie spalania do paliwa (np. drewna, węgla, koksu, oleju opałowego, ropy, gazu czy benzyny) nie jest dostarczana odpowiednia ilość tlenu (tzw. niepełne spalanie). Głównymi źródłami zagrożenia: są wadliwe lub źle zamontowane urządzenia do gotowania i ogrzewania, generatory spalinowe, niesprawne, nieszczelne, źle konserwowane lub wadliwe przewody kominowe (wentylacyjne i dymowe), silniki pojazdów, a także niewłaściwa wentylacja pomieszczeń.

Co może prowadzić do zwiększonej emisji tlenku węgla:

• piece centralnego ogrzewania, gazowe, opalane drewnem, węglem, olejem opałowym,
• piece kaflowe,
• kotłownia przydomowa,
• kominek,
• kuchenka gazowa,
• podgrzewacz wody w łazience oraz kuchni,
• ogrzewacz i kuchenka na butle propan – butan,
• uruchomione auto w przydomowym garażu i urządzenia zasilane benzyną.

Jak zapobiegać zatruciu tlenkiem węgla?

• zainstalować detektory tlenku węgla przy wszystkich urządzeniach wytwarzających spaliny oraz pomieszczeniach, w których spędza się dużo czasu,
• systematycznie przeprowadzać wszystkie niezbędne kontrole techniczne oraz zalecone podczas nich ewentualne dalsze czynności,
• użytkować sprawne techniczne urządzenia, zgodnie z instrukcja producenta,
• nie zasłaniać i nie przykrywać urządzeń grzewczych,
• w przypadku wymiany okien na nowe, które często są bardziej szczelne w stosunku do poprzednich, sprawdzić poprawność działania wentylacji,
• systematycznie sprawdzać ciąg powietrza, np. poprzez przykładanie kartki papieru do otworu bądź kratki wentylacyjnej,
• nie zaklejać i nie zasłaniać kratek wentylacyjnych,
• często wietrzyć pomieszczenia, w których ma miejsce proces spalania (np. kuchnie, łazienki wyposażone w termy gazowe).

Co zrobić w przypadku zatrucia tlenkiem węgla?

• natychmiast zapewnić dopływ świeżego, czystego powietrza,
• jak najszybciej wynieść osobę poszkodowaną w bezpieczne miejsce, na świeże powietrze,
• rozluźnić osobie poszkodowanej ubranie (rozpiąć pasek, guziki, ale nie rozbierać, aby nie wychłodzić organizmu),
• wezwać służby ratownicze (pogotowie ratunkowe – 999, straż pożarna – 998 lub 112),
• jeśli po wyniesieniu na świeże powietrze poszkodowany nie oddycha, należy niezwłocznie przystąpić do wykonania sztucznego oddychania i masażu serca.

Nigdy nie należy bagatelizować niepokojących objawów: bólów i zawrotów głowy, duszności, wrażenia oszołomienia, nudności, wymiotów, osłabienia, przyspieszonej pracy serca, przyspieszonego oddechu, ponieważ mogą sygnalizować zatrucie czadem. W takiej sytuacji należy natychmiast przewietrzyć pomieszczenie, w którym przebywamy oraz zasięgnąć porady lekarza.